نمایشگاه هوایی پاریس ۲۷ تا ۲ تیر ماه ۱۳۹۸ برگزار شد و در جریان این نمایشگاه دهها شرکت هواپیمایی قراردادهایی جهت خرید ۳۸۳ فروند هواپیمای مسافربری شامل ۱۵۹ سفارش قطعی و تفاهم نامه جهت خرید ۲۲۴ فروند با شرکت هواپیماسازی ایرباس منعقد کردند که برخلاف نمایشگاه پیشین که در تابستان سال ۱۳۹۶ برگزار شد، نامی از شرکتهای ایرانی در میان لیست خریداران محصولات ایرباس دیده نمی شود. بطور قطع وضع دوباره تحریمهای ایالات متحده بر علیه صنعت هوایی ایران و همچنین ناتوانی شرکت های هواپیمایی در پیدا کردن سرمایه گذار خارجی به علت غیرقابل پیش بینی و شکننده بودن اقتصاد ایران آنها را مجبور کرده است تا بار دیگر به جای تلاش برای خرید هواپیماهای مسافربری نو، به خرید و اجاره هواپیماهای فرسوده و دست دوم روی آورند.
ناتوانی شرکت های ایرانی در خرید از ایرباس
در جریان نمایشگاه هوایی پیشین پاریس، مدیران و مسئولان بیش از ۶ شرکت هواپیمایی ایرانی در این نمایشگاه حضور پیدا کردند و اقدام به مذاکره با مدیران شرکت های هواپیماسازی ایرباس، بوئینگ و امبرائر جهت خرید هواپیماهای مسافربری نمودند که در نهایت این مذاکرات منتهی به عقد دو تفاهم نامه جهت فروش ۷۳ فروند هواپیمای مسافربری به دو شرکت هواپیمایی ایرانی گردید.
در دومین روز از نمایشگاه هوایی پاریس ۲۰۱۹، جاستین دوبُن مدیر خبر و ارتباطات شرکت هواپیماسازی ایرباس به گفت: "در روزهای پایانی نمایشگاه، شرکت زاگرس ۲۸ فروند هواپیمای ایرباس شامل ۲۰ فروند هواپیمای باریک پیکر آ۳۲۰نِئو و ۸ فروند پهن پیکر ایرباس آ۳۳۰نِئو تهیه کرد در حالی که ایران ایرتور تفاهم نامه خرید ۴۵ فروند ایرباس ۳۲۰نِِئو را با ایرباس امضا کرد. ولی اینبار، هیچ شرکت هواپیمایی ایرانی اقدام به مذاکره جهت خرید هواپیما از ایرباس ننمود که طبیعتا به دلیل وضع دوباره تحریمها است".
در جریان سفر رئیس جمهور ایران، حسن روحانی به فرانسه و در حین ملاقات او با فرانسوا اولاند در روز ۸ بهمن ماه سال ۱۳۹۴، مدیران شرکت هواپیمایی ایران ایر و ایرباس تفاهم نامه ای برای خرید ۱۱۸ فروند هواپیمای ایرباس به ارزش ۲۵ میلیارد دلار امضا کردند که شامل ۴۵ فروند ایرباس ۳۲۰ و ۳۲۱ میان پیکر، ۴۵ فروند ایرباس ۳۳۰ پهن پیکر، ۱۶ فروند ایرباس ۳۵۰ پهن پیکر و دوازده فروند ایرباس ۳۸۰ پهن پیکر بود که در نهایت برنامه خرید ۱۲ فروند ایرباس ۳۸۰ منتفی گردید. به جز یک فروند ایرباس ۳۲۱ و دو فروند ایرباس ۳۳۰، شرکت هواپیمایی ایران ایر (هما) هیچ هواپیمای ایرباس دیگری چه نو و چه دست دوم تا پیش از وضع دوباره تحریم ها دریافت نکرد.
در این رابطه جاستین دوبُن مدیر خبر و ارتباطات شرکت ایرباس افزود: "تا پیش از وضع دوباره تحریم ها ایران ایر سه فروند ایرباس خریداری کرد، که البته دو فروند ایرباس ۳۳۰ از سوی ما تحویل داده نشد بلکه این هواپیماها سفارش شرکتهای دیگری بودند که به دلایلی چون ناتوانی مالی از پرداخت هزینه شان عاجز مانده بودند و بنابراین توسط یک شرکت خرید و فروش هواپیما با قیمتی مناسب به ایران ایر فروخته شدند و تحویل این ایرلاین گردیدند. آنچه شرکت ایران ایر به ما سفارش داد تحویل سریع آن امکان پذیر نبود زیرا این شرکت باید همچون سایر شرکتهای هواپیمایی سفارش دهنده هواپیماهای مسافربری در لیست انتظار قرار بگیرد تا چند سال پس از عقد قرارداد خرید هواپیما اقدام به تحویل سفارش خود نماید".
پیش از وضع دوباره تحریمهای ایالات متحده آمریکا، در چندین موارد هواپیماهای مسافربری پهن پیکر ایرباس ۳۳۰ نو که سفارش شرکت های هواپیمایی دیگر بودند و به علت ورشکستگی آنها به حراج گذاشته شده بودند به ایران ایر پیشنهاد داده شدند، اما به علت نبود سرمایه گذار خارجی و مشکلات مالی این ایرلاین و ناتوانی دولت در پرداخت هزینه خرید آنها، این هواپیماها خریداری نشدند.
سفارش ایران ایر به شرکت ای تی آر
در سال ۲۰۱۶، در کنار خرید هواپیماهای ایرباس، شرکت ایران ایر همچنین اقدام به خرید ۲۰ فروند هواپیمای جت ملخی منطقه ای ای تی ار ۷۲ سری ۶۰۰ نمود تا جایگزینی باشند برای ناوگان فرسوده هواپیماهای مسافربری فوکر ۱۰۰ ایران ایر جهت استفاده در مسیرهای داخلی و کوتاه برد این شرکت. گرچه سفارش این هواپیما منتقدانی داشت و بسیاری آن را مناسب جهت استفاده در آب و هوای گرم و خشک ایران نمی دانستند، اما برخی از مدیران ایران ایر، آن را سود‌دِه ترین هواپیمای مسافربری جهت استفاده در مسیرهای داخلی می دانستند زیرا هزینه عملیات و مصرف سوخت آن از هواپیماهای مجهز به موتورهای توربوفن بسیار کمتر بود.
از میان ۲۰ فروند ای تی آر ۷۲ سفارش داده شده تنها ۱۳ فروند تحویل ایران ایر گردیدند که چهار فروند آخر آن به سرعت و تنها چند روز پیش از وضع دوباره تحریم های آمریکا به ایران تحویل داده شده و در نهایت ۷ فروند نهایی به علت وضع تحریم ها هرگز تحویل داده نشدند. در این رابطه سخنگوی شرکت هواپیماسازی ای تی آر گفت: "در کل، ایران ایر تعداد ۱۳ فروند از مجموع ۲۰ فروند ای تی آر ۷۲ سری ۶۰۰ ای که سفارش داده بود را تحویل گرفت. آوریل امسال، اداره کنترل دارایی های خارجی آمریکا مجوز پشتیبانی فنی این ناوگان ۱۳ فروندی هواپیما را برای شرکت ای تی آر صادر نمود و این یعنی ما می توانیم بطور قانونی و با اجازه ایالات متحده از این ناوگان، پشتیبانی فنی به عمل آوریم تا امنیت پروازهای آن تامین شود."
در جریان نمایشگاه هوایی پاریس، تعداد ۷۵ فروند هواپیما به شرکت اِی تی آر سفارش داده شد به ارزش کلی ۱.۷ میلیارد دلار. کمپانی اِی تی آر، برترین و بزرگترین سازنده هواپیماهای مسافربری منطقه ای است و دو محصول اصلی آن ای تی آر ۴۲ با قابلیت نشست و برخاست در باندهای کوتاه به طول ۸۰۰ متر و همچنین ای تی آر ۷۲ با قابلیت حمل ۹۰ مسافر است. این شرکت هر ساله سفارش ۱۰۰ فروند از این دو نوع هواپیما را دریافت می کند.
ناوگان کنونی ایران ایر
در حال حاضر، شرکت هواپیمایی ایران ایر دارای ۴۷ فروند هواپیمای مسافربری است که از این میان تنها ۲۵ فروندشان پروازی هستند که شامل سه فروند هواپیمای پهن پیکر ایرباس ۳۰۰ سری ۶۰۵ آر و یک فروند هواپیمای پهن پیکر ایرباس ۳۱۰ سری ۳۰۴ هستند که جهت پروازهای بین المللی مورد استفاده واقع می شوند. این چهار هواپیما میانگین سنی شان ۲۵.۵ سال است. در کنار این چهار فروند هواپیما، ایران ایر از دو فروند هواپیمای پهن پیکر و دو راهرو ایرباس ۳۳۰ سری ۲۴۳ نیز جهت پروازهای بین المللی به مقاصد اروپایی استفاده می کند. ایرباسهایی که ۵ سال سن داشته و به دنبال برجام توسط ایران ایر خریداری شدند. همچنین جهت پروازهای بین المللی به مقاصد منطقه ای چون کویت، امارات و قطر، ایران ایر از تنها ایرباس ۳۲۱ ای که پس از لغو تحریمها خریداری نمود استفاده می کند. ایرباسی که تنها سه سال عمر دارد.
در حالی که ۷ فروند هواپیمای پهن پیکر و میان پیکر پروازهای خارجی ایران ایر را به مقاصد اروپایی و آسیایی پوشش می دهند، تعداد ۱۸ فروند هواپیمای پهن پیکر، میان پیکر و منطقه ای پروازهای داخلی این شرکت را در ایران پوشش می دهند. این هواپیماها متشکل از یک فروند هواپیمای پهن پیکر ایرباس ۳۰۰ سری بی۲۰۳-۴ با ۳۵ سال سن، دو فروند هواپیمای میان پیکر ایرباس ۳۲۰ با ۲۷ سال سن و دو فروند هواپیمای جت منطقه ای فوکر ۱۰۰ با ۲۷ و ۲۹ سال سن و ۱۳ فروند اِی تی آر-۷۲ سری ۶۰۰ نو است.
برخلاف سایر شرکت های هواپیمایی ایرانی، شرکت ایران ایر به علت ضعف مدیریتی با زیان دهی در سالهای اخیر مواجه بوده بطوری که برخلاف سایر شرکتهای هواپیمایی از افزایش حقوق پرسنل خود بخصوص خلبانان عاجز ماند و در نتیجه دهها نفر از خلبانانش بخصوص خلبانان ای تی آر-۷۲ و ایرباس ۳۰۰ و ۳۲۰ این ایرلاین را ترک کرده و به شرکت های هواپیمایی هندی، قطری و ترکی رفتند که این ایرلاین را بیش از پیش با مشکلات مالی ناشی از هزینه های سنگین تربیت خلبانان جدید مواجه کرده است.
علاوه بر این مشکلات، ناتوانی جمهوری اسلامی در جذب توریستهای خارجی و همچنین تنشهای سیاسی ناشی از اقدامات نابخردانه سران این نظام خودکامه ایران را تبدیل به یک کشور غیر جذاب برای سرمایه گذاران بزرگ در صنعت هوایی نمود بطوری که ایران ایر و سایر ایرلاین های ایرانی هرگز نتوانستند سرمایه گذار مناسب جهت پرداخت هزینه سنگین سفارش های خود پیدا کنند و حتی در صورت عدم بازگشت تحریم های بین المللی بر علیه ایران و صنعت هوایی آن بطور قطع ایران ایر از پرداخت هزینه های خرید ۱۰۶ فروند ایرباس و دهها فروند بوئینگ که در سالهای ۲۰۱۶ سفارش داده بود عاجز می ماند.
